Handelen op de onbalansmarkt - Nieuw verdienmodel voor een thuisaccu (2024)

Thuisaccu's zijn gestaag in opmars, maar de kostprijs ervan is nog relatief hoog en in Nederland maakt de salderingsregeling het ook minder aantrekkelijk om erin te investeren. Dat geldt althans voor een klassiek scenario waarbij een thuisaccu je in staat stelt stroom op te slaan op momenten dat de elektriciteitsprijs laag is of je zonnepanelen overcapaciteit hebben, zodat je hem later kunt gebruiken. Op die manier kun je bijvoorbeeld 's avonds je eigen zonnestroom gebruiken terwijl de zon niet schijnt. Het grootste probleem van de thuisaccu is dat het een veel minder interessante investering is dan bijvoorbeeld zonnepanelen, omdat de terugverdientijd doorgaans een stuk langer is. Maar er lijkt een uitzondering te zijn: met een thuisaccu kun je ook handelen op de onbalansmarkt, en dan is hij volgens verschillende partijen een stuk lucratiever.

EPEX-Spot- en onbalanshandel

Je kunt op drie manieren handelen met een thuisaccu: op basis van EPEX-day-aheadprijzen (vroeger APX), middels onbalanshandel, of met een combinatie van die twee. EPEX-Spot is een energiemarkt waarop transacties een dag voor de daadwerkelijke levering worden gesloten, op basis van de day-aheadprijzen. Die prijzen worden bepaald op basis van de verwachte vraag en aanbod voor elk uur van de volgende dag. Ze zijn mede afhankelijk van het verwachte aanbod van energie die door zonnepanelen en windmolens wordt opgewekt. Er is dus een directe relatie met het weer: op dagen met veel zon en/of wind neemt het verschil tussen de hoogste en laagste prijs op een dag - oftewel de spread - flink toe. Huishoudens met een dynamisch energiecontract weten een dag van tevoren wat de uurprijzen van de volgende dag zijn en kunnen daarop anticiperen, bijvoorbeeld door stroom te gebruiken op goedkope momenten, en dure uren te mijden. Of door een thuisaccu op momenten met goedkope of gratis stroom energie te laten opslaan om die later te gebruiken, op een moment met hoge prijzen.

Onbalanshandel speelt zich op een veel kortere termijn af. De day-aheadprijzen zijn een voorspelling, maar die komt meestal niet volledig overeen met de werkelijkheid. Bovendien worden de prijzen voor huishoudens op uurbasis aangegeven, terwijl de energiemarkt op basis van kwartieren werkt. Zo stelt NextEnergy dat er tussen oktober 2022 en september 2023 maar liefst 969 momenten waren waarop de prijs tussen opeenvolgende kwartieren wel 50 eurocent per kWh verschilde. Daar kun je volgens NextEnergy op anticiperen met een thuisaccu: "Stel, je had je in die periode een thuisaccu met een vermogen van 5kW en een opslagcapaciteit van 10kWh. Dan had je in ieder van die kwartieren 1,25kWh kunnen opladen en zo 605 euro ((969 x 1,25) x 0,50, red.) nettowinst kunnen maken, alleen door piekuren op de onbalansmarkt te benutten."

Onbalans staat voor het verschil dat ontstaat tussen de voorspelde en de werkelijke vraag en aanbod op het elektriciteitsnet. Dit verschil kan worden veroorzaakt door onverwachte veranderingen in het weer, storingen in energiecentrales of plotselinge veranderingen in het verbruik. Netbeheerders moeten deze onbalans snel corrigeren om te zorgen dat het elektriciteitsnet stabiel blijft en gebruiken daarvoor signalen vanuit de onbalansmarkt. De prijzen op deze markt kunnen sterk fluctueren, afhankelijk van het tekort of overschot aan elektriciteit. Het belangrijkste verschil tussen handelen op basis van EPEX-day-aheadprijzen en onbalanshandel ligt dus in de timing en voorspelbaarheid van de handelsbeslissingen. Day-aheadhandel biedt meer stabiliteit en voorspelbaarheid door te werken met prijzen die een dag van tevoren zijn vastgesteld, terwijl onbalanshandel inspeelt op real time behoeften en fluctuaties in het elektriciteitsnet. Dat laatste kan leiden tot hogere winsten, maar heeft ook een hogere mate van onvoorspelbaarheid en heeft dus risico's.

Terugverdientijd

Wat voor impact kan handelen met een thuisaccu hebben op de terugverdientijd ervan? In januari dit jaar kwam energieleverancier Zonneplan met een aanbod van thuisaccu's met een veronderstelde terugverdientijd van 'slechts' vijf jaar. Het bedrijf biedt drie varianten van de Nexus, met capaciteiten van 10, 15 en 20kWh, waarbij de laatstgenoemde 7990 euro kost. Dat is exclusief btw, maar die kan worden teruggevraagd. Voor een dergelijk grote accu is dat een relatief lage prijs. Bovendien geldt volgens de voorbeelden van Zonneplan: hoe groter de capaciteit, hoe sneller de accu zich laat terugverdienen. In het geval van de 20kWh-versie zou de terugverdientijd slechts vijf jaar bedragen en volgens Zonneplan is dat zelfs conservatief geschat. Op basis van cijfers over 2023 zou het ook vier jaar kunnen zijn. Hier komen we verderop in dit artikel nog op terug.

Dat staat in schril contrast met de uitkomst van verschillende onderzoeken, zoals van CE Delft. Dit adviesbureau bracht er in november en december 2023 twee rapporten over uit. In het rapport 'Thuisbatterijen in de energietransitie: Netcongestie, elektriciteitshandel en overheidsbeleid', opgesteld in opdracht van Huawei, wordt geconcludeerd dat thuisaccu's voorlopig niet rendabel zijn: "Er is op dit moment geen rendabele businesscase voor het opslaan van energie en handel door middel van een dynamisch energiecontract, ook niet met de afschaffing van de salderingsregeling en dubbele energiebelasting. Inzet op andere elektriciteitsmarkten kan de rentabiliteit wel verbeteren."
Volgens het rapport kunnen thuisaccu's door energiebalancering wel bijdragen aan de leveringszekerheid van het energiesysteem, CO₂-reductie en het voorkomen van curtailment. Met die laatste term wordt bedoeld dat windmolens en zonneparken worden afgeschakeld om overcapaciteit te beperken. Het rapport stelt dat thuisaccu's "kunnen worden ingezet om de pieken te verlagen van het huishouden of van het totale elektriciteitsnet, en zo bijdragen aan het uitstellen of mogelijk voorkomen van netverzwaring".

Een vergelijkbaar rapport, genaamd 'Thuis- en buurtbatterijen - kansen, knelpunten en beleidsaanbevelingen' is in opdracht van het Ministerie van Economische Zaken en Klimaat opgesteld en volgt grotendeels dezelfde lijn. Het stelt echter dat buurtaccu's wel interessant zijn, met name voor nieuwbouwwijken in gebieden met netcongestie. Dit rapport gaat ook in op het handelen op de day-ahead-, intraday- en onbalansmarkt. CE Delft stelt dat de volumes van de onbalansmarkt weliswaar kleiner zijn, maar dat daar hogere inkomsten tegenover staan. De onderzoekers verwachten dat partijen algoritmes en proposities gaan ontwikkelen om thuis- en buurtaccu's in te zetten op de intraday- en onbalansmarkt. In het rapport worden verschillende scenario's doorgerekend om de terugverdientijd te bepalen. Heel optimistisch is CE Delft daar niet over. In de meeste scenario's is de terugverdientijd minimaal gelijk aan de technische levensduur, wat neerkomt op 14 jaar of meer. Alleen als de salderingsregeling behouden blijft, levert een thuisaccu in combinatie met handelen op de onbalansmarkt meer op dan de investering, op basis van 15 jaar.

Let wel, dit rapport noemt een thuisaccu van 10kWh 'groot', wat in feite achterhaald is. Uitgaande van een 20kWh grote thuisaccu voor dezelfde prijs zou de opbrengst na 15 jaar met salderen 18.820 euro, en zonder salderen 15.540 euro zijn. Inclusief opbrengsten uit de day-ahead- en intradaymarkt kan dat nog een paar duizend euro hoger uitkomen. Zie ook deze discussie op het forum.

'Onbalanshandel zeer lucratief'

Energiespecialist en -trendwatcher Jan Willem Zwang is een stuk optimistischer: "Ik ben bekend met de rapporten van CE Delft; die zijn altijd veel negatiever dan de markt zelf. Als ik wil, reken ik ook alles kapot. Het hangt maar net af van de aannames die je hanteert." Hij stelt dat het handelen op de passieve onbalansmarkt zeker lucratief is en het terugverdienen van een thuisaccu flink kan versnellen. "Als je ervan uitgaat dat je de volledige capaciteit van een 20kWh grote thuisaccu kunt benutten zonder de levensduur negatief te beïnvloeden door volledige ontlading en zonder significante energieverliezen tijdens het laad- en ontlaadproces, zou je er in theorie 4000 euro per jaar mee kunnen verdienen. Dit is gebaseerd op de gerealiseerde onbalansprijzen van 2023 en gaat uit van het volledig en onbeperkt inzetten van het 10kW-vermogen van de omvormer voor energiehandel of optimalisatie. Let wel, dat is de theorie. In de praktijk zijn er wat struikelblokken, maar dit geeft het potentieel aan."

Zwang doelt bij die struikelblokken op het feit dat je voor een optimale levensduur van de accu de accucellen beter niet volledig kunt ontladen, zodat je dus niet de volledige capaciteit kunt inzetten. Ook zijn er omzetverliezen bij de omvormer. Daarnaast kun je te maken krijgen met 'regeltoestand 2', waarbij TenneT zowel moet op- als afregelen. Zwang: "Dit gebeurt als sommige aggregators veel te veel vermogen tegelijk laten reageren op de passieve onbalans, waardoor hoge onbalanskosten ontstaan. Passieve onbalans is dus altijd reactief, niet proactief." Als je in de praktijk de helft van het zojuist genoemde bedrag haalt, zou de terugverdientijd slechts vier jaar zijn, wat ongekend kort is voor een thuisaccu. Dat komt min of meer overeen met de verwachtingen van Zonneplan.

Wat heb je nodig?

Om aan de slag te gaan met onbalanshandel heb je drie dingen nodig: een dynamisch energiecontract, een thuisaccu en een aggregator. Een dynamisch energiecontract biedt elektriciteitsprijzen die per uur wisselen en doorgaans lager zijn dan bij contracten met een vaste prijs. Er is alleen wel sprake van sterke prijsfluctuatie. Voor huishoudens met veel zonnepanelen heeft zo'n contract ook een keerzijde; in het geval van negatieve prijzen betaal je dan voor het leveren van zonnestroom, in plaats van dat je er een vergoeding voor krijgt. Het is in zo'n geval beter om de omvormer uit te schakelen. Het interessante aan dynamische elektriciteitsprijzen is dat ze helpen om het net te stabiliseren door gedrag te sturen: veel stroom verbruiken als de prijs laag is en weinig als hij hoog is. Zo worden vraag en aanbod beter op elkaar afgestemd. Hoe meer elektrische verbruikers een huishouden heeft, hoe beter dit kan worden gestuurd. Een thuisaccu kan hierbij helpen. In november 2023 hadden slechts 233.000 van de 8 miljoen Nederlandse huishoudens een dynamisch contract.

Het aanbod van thuisaccu's groeit sterk in Europa, maar door de salderingsregeling blijft de vraag in Nederland nog achter. Door die regeling is er met een regulier energiecontract immers geen enkele prikkel om je eigen zonnestroom te gebruiken. Je kunt de overtollige stroom van je zonnepanelen overdag simpelweg terugleveren en op een ander moment, zoals de avond of de nacht, gebruiken. Of de stroom die je in de zomer hebt opgewekt, wegstrepen tegen je verbruik in de winter. Het net functioneert daarbij als een virtuele accu. Voor huishoudens met een dynamisch contract werkt de salderingsregeling anders, doordat de prijs voor het leveren en afnemen per uur fluctueert. Een thuisaccu is daardoor nuttiger, omdat hij helpt door stroom tijdelijk op te slaan voor gebruik op een ander moment. Handelen op de day-ahead- en onbalansmarkt is nu een extra optie. Met een api kun je de omvormer van een thuisaccu aansturen. Ook de meterkast is daarbij van belang: een 3-fasenmeterkast kan meer stroom afnemen en terugleveren dan een 1-fasevariant. Naast de capaciteit van de thuisaccu is dat ook van belang, want hoe meer vermogen, hoe groter het effect. Een load balancer stuurt het laden van alle apparaten aan, waarbij bijvoorbeeld het laden van een EV prioriteit krijgt boven het laden van de accu.

Verder heb je om te kunnen handelen een aggregator nodig. Als particulier mag je namelijk niet zelf handelen op de onbalansmarkt; er is dus een tussenpartij nodig. Dat kan een energiebedrijf zijn, een leverancier van een thuisaccu, of een ander bedrijf. Zo'n aggregator bundelt de capaciteit en het vermogen van alle aangesloten klanten, zoals huishoudens met een thuisaccu, buurtaccu's en accu's van commerciële partijen. Vervolgens bepaalt hij met behulp van geavanceerde software en algoritmen wanneer het het voordeligste is om elektriciteit te kopen, op te slaan en te verkopen, gebaseerd op realtime marktprijzen.

Zo'n tussenpartij vraagt een vergoeding voor het gebruik, direct dan wel indirect. Bij Bliq is er sprake van een abonnement. De kosten voor PowerFlow zijn afhankelijk van de capaciteit van de thuisaccu; het start bij 7 euro per maand voor een 15kWh-model en loopt op tot 17 euro voor een accu met een capaciteit van 31 tot 50kWh. Bij Zonneplan en NextEnergy zijn de kosten enerzijds verwerkt in de aanschaf van de thuisaccu en anderzijds in het rendement van de onbalanshandel. Bij Zonneplan, dat de Nexus-accu in combinatie met een eigen dynamisch energiecontract aanbiedt, is de terugverdientijd van PowerPlay tussen de vier en zes jaar, afhankelijk van het type thuisaccu. NextEnergy gaat op zijn site uit van een terugverdientijd van 6,5 jaar. Bij alle partijen ontvang je maandelijks de opbrengst van de onbalanshandel. Het is niet altijd duidelijk of de opbrengst een-op-een wordt doorgegeven, of dat er nog wat aan de strijkstok blijft hangen. Bliq stelt dat het zelf niets afroomt van het behaalde resultaat met de thuisaccu; het bedrijf rekent alleen de abonnementskosten.

Frank Breukelman van Zonneplan bevestigt dat de opbrengst in het geval van de Nexus niet een-op-een wordt doorgegeven. “Zonneplan vangt de risico’s op die er zijn met het voeren, het bouwen, het beheren en het runnen van deze propositie voor de klant. Om de propositie zo goed mogelijk te maken, moeten we continu ons best doen om de Powerplay-vergoedingen zo hoog mogelijk te maken voor onze klanten, gedurende de hele levenscyclus van de batterij. Dit doel ligt ten grondslag aan al onze beslissingen. Daarom zijn we voortdurend bezig om het rendement te verhogen, door te investeren in de verbetering van ons algoritme, de aanschaf van nieuwe hardware en infrastructuur, en uitbreiding naar nieuwe energiemarkten. De gecommuniceerde rendementsverwachtingen zijn dan ook de bedragen die je als consument daadwerkelijk overhoudt.”

Zwang stelt dat Zonneplan waarschijnlijk ook nog een andere motivatie heeft om thuisaccu's in combinatie met onbalanshandel aan te bieden: "Zonneplan was oorspronkelijk verkoper van zonnepanelen en inmiddels ook energieleverancier. Huishoudens met zonnepanelen kosten energieleveranciers, afhankelijk van opwek versus verbruik, op jaarbasis tussen de 35 en 65 euro per MWh aan onbalanskosten. Dat is maar liefst een factor acht tot tien verschil met huishoudens zonder zonnepanelen, die op jaarbasis ongeveer 4 tot 8 euro per MWh aan onbalans kosten. Doordat Zonneplan vooral zijn zonnepanelenklanten klant heeft gemaakt van zijn energiebedrijf, heeft het zeer hoge onbalanskosten. Als Zonneplan dat met accu's kan aansturen, kan het die onbalanskosten fors verlagen. Stel dat Zonneplan 10.000 klanten heeft, allemaal met zonnepanelen, die gemiddeld 2500kWh verbruiken, dan bedragen de onbalanskosten voor Zonneplan 10.000 x 2,5MWh x circa 50 euro = 1,25 miljoen euro. Wanneer het bedrijf dit kan verlagen naar 10.000 x 2,5MWh x circa 6 euro, bespaart het bedrijf 1,1 miljoen euro, oftewel 110 euro per klant. Daarnaast kan Zonneplan dan ook nog geld verdienen door de accu's extra werk te laten doen. Dat extra geld kan het vervolgens voor een deel aan de klant geven."

Volgens Breukelman van Zonneplan speelt het wegwerken van onbalans niet mee in de motivatie om de Nexus aan te bieden: “Nee, die aanname klopt niet. Dan zouden onze batterijklanten namelijk de dupe kunnen worden van een verkeerde inschatting met betrekking tot de energiebedrijfklanten met zonnepanelen maar zonder batterij, en dat vinden we oneerlijk. We werken binnen Zonneplan dus echt als gescheiden entiteiten. Je batterij wordt losstaand optimaal aangestuurd en daar keren we vergoedingen voor uit aan jou. Dat is verder helemaal onafhankelijk van de onbalanspositie van Zonneplan Energie.”

Salderingsregeling in Nederland en Vlaanderen

Zoals eerder benoemd, heeft de salderingsregeling zowel een negatief als een positief effect op een thuisaccu. In negatieve zin is een thuisaccu met een regulier energiecontract met vaste stroomprijs niet interessant, omdat er door de salderingsregeling geen noodzaak is om je eigen zonnestroom te gebruiken. Met een dynamisch contract is dat wel het geval en kan een thuisaccu van pas komen, maar dan niet per se om je eigen zonnestroom op te slaan, maar eerder om te handelen op de day-ahead- en onbalansmarkt. Volgens Vincent Klomp, directeur van Bliq - dat software aanbiedt waarmee thuisaccu's kunnen worden ingezet voor onbalanshandel - is een thuisaccu met het behoud van de salderingsregeling nog interessanter dan zonder. "Door de salderingsregeling is een thuisaccu niet interessant als hij enkel wordt ingezet voor zelfconsumptie, zoals het overdag opslaan van eigen zonne-energie om die energie later zelf te gebruiken. Het tegenovergestelde geldt echter voor handelen met de thuisbatterij: dit is met behoud van de salderingsregeling juist interessant voor de eindgebruiker, want je krijgt immers de energiebelasting en btw terug bij levering aan het net. Zo kan er optimaal gebruik worden gemaakt van de goedkope en dure momenten op de day-ahead- en onbalansmarkt."

Maar hoe zit dat in Vlaanderen? Klomp: "In Vlaanderen geldt geen salderingsregeling. Enkel zonnepaneeleigenaren met een ‘oude’ meter hebben nog het systeem van de terugdraaiende teller. Wanneer er in België wordt teruggeleverd aan het net, draait de meter terug en wordt het verbruik gecompenseerd. Wanneer er een digitale meter aanwezig is, moet voor de afname van het net belasting worden betaald, die je niet terugkrijgt bij het verkopen van stroom. Alleen als het prijsverschil tussen verschillende uren op één dag groot genoeg is om het verschil in belastingen te kunnen overbruggen, kan er ‘gehandeld’ worden met stroom. Oftewel: stroom inkopen voor een lage prijs, en later weer verkopen met winst."

Zwang verwacht dat het voorlopige behoud van de salderingsregeling ook nadelen heeft: "Nu de Eerste Kamer de afbouw van die regeling heeft afgeschoten, wordt een thuisaccu enkel een gadget voor wie geld met een batterij wil verdienen. Dat betreft een andere, veel kleinere doelgroep dan degenen die hun zonne-energie beter willen aanwenden én ook nog wat geld willen verdienen. Tegelijkertijd verwacht ik dat de grote energiebedrijven zoals Eneco, Essent en Vattenfall met terugleverheffingen zullen komen. Ik ben overtuigd van de toegevoegde waarde van thuisaccu's, zowel qua verdienmodel als om congestieproblemen te voorkomen dan wel op te lossen. De Eerste Kamer heeft dit nu echter een stuk uitdagender gemaakt."

Bas Pinkster van Otovo, dat in diverse Europese landen energie levert, is kritisch op het beleid van de Nederlandse overheid: "In plaats van een modern en stimulerend pakket te introduceren dat gericht is op het maximaliseren van zelfconsumptie en het gebruik van hernieuwbare energiebronnen, blijft onze overheid vasthouden aan een verouderde salderingsregeling. Elders in Europa is zelfconsumptie al lange tijd de norm, waarbij consumenten via gedragsverandering en stimuleringsprogramma's van de overheid worden aangemoedigd om hun energiestromen actief te beheren. Dit heeft geresulteerd in een gezondere en gebalanceerdere energiemarkt waarin consumenten, energieleveranciers en netbeheerders harmonieus samenwerken. In Nederland zien we echter een groeiende strijd tussen afnemers, leveranciers en netbeheerders, wat duidt op een gebrek aan coördinatie en samenwerking binnen het energiesysteem. In een ideale situatie zou het belang van deze drie partijen in balans moeten zijn, waarbij ze binnen een gecoördineerd en efficiënt energie-ecosysteem ieder hun eigen rol vervullen."

Toekomst

Zwang verwacht in de nabije toekomst veel van thuisaccu's voor het handelen op de day-ahead-, intraday- en onbalansmarkt: "Die markt wordt alleen maar interessanter. Heel simpel: hoe meer zon en wind, hoe meer onbalans. Thuisaccu's helpen daarbij bovendien het net, en zelfs méér dan wanneer ze alleen op uurprijzen werken. Het knelpunt zit vooral in het feit dat uur- en onbalansprijzen tot stand komen op nationaal niveau, alsof er geen transportbeperkingen zijn. In de praktijk kan een accu gaan laden bij lage uur- of negatieve onbalansprijzen, omdat er veel meer wind op zee wordt opgewekt, terwijl in het uiterste puntje van Gelderland EV’s laden, warmtepompen draaien én de thuisaccu's gaan laden. Lokaal ontstaat er dan een probleem. Grote accu's die professioneel worden aangestuurd, zijn zeer rendabel. Bij thuisaccu's is het rendement afhankelijk van de vraag hoe goed je aggregator is en of de accu beperkt wordt door allerlei andere zaken die over je aansluiting gaan, zoals een EV, warmtepomp of zonnepanelen. Die moeten allemaal optimaal met elkaar zijn verbonden. Tot slot is het de vraag hoeveel er bij de aggregator aan de strijkstok blijft hangen."

Hij verwacht dat steeds meer partijen thuisaccu's gaan aanbieden, in de nabije toekomst wellicht zelfs via een omgekeerde constructie, zoals je ook al bij zonnepanelen ziet. Zwang: "Ik zie nog geen partijen die aanbieden om bij jou een thuisaccu te plaatsen en daarvoor een vaste vergoeding per jaar willen betalen, maar dat lijkt me niet ondenkbaar. Ook huurconstructies zijn een optie, waarbij je een thuisaccu niet koopt, maar huurt. De leverancier gaat de accu dan vervolgens op de markt zetten voor onbalanshandel. Maar je kunt dit natuurlijk ook zelf doen. Wees waakzaam met partijen die grote beloftes doen zonder concrete onderbouwing, want vaak zijn die te mooi om waar te zijn."

Volgens Pinkster van Otovo is het geen zekerheid dat de onbalansmarkt over een paar jaar nog steeds lucratief zal zijn: "Je zou kunnen zeggen dat de volatiliteit in de onbalansmarkt kansen biedt waar partijen als Zonneplan en Bliq handig op inspringen met hun introductie en marketing. Maar ik denk dat we kunnen stellen dat ons energielandschap de afgelopen jaren zichzelf vrij ongezond heeft ontwikkeld. De onbalansmarkt biedt op dit moment wellicht kansen op een snellere terugverdientijd, maar het is geen zekerheid dat dit zo blijft. Bovendien moeten we onszelf afvragen of het moreel verantwoord is om te profiteren van een volatiele energiehandel, in plaats van te streven naar een duurzaam energiehuishouden voor heel Europa, met stabiele prijzen en verwachtingen. Ik zie de thuisaccu in Nederland graag het imago krijgen van ondersteunende hardware om de zelfconsumptie van zelf opgewekte zonnestroom te verhogen in combinatie met minder afname van ons centrale energienet. Al met al geloof ik erin dat zelfconsumptie beloond moet worden en een thuisbatterij hier een meerwaarde in kan bieden. Door minder energie te transporteren en ernaartoe te werken dat iedere woning, straat of buurt een eigen energiehub wordt, creëer je een toekomstbestendige, transparante en vooral voorspelbare energiestroom. Dit zal tot gevolg hebben dat de onbalansmarkt meer in balans zal zijn en zowel bedrijven als consumenten geen crisismanagement hoeven te plegen, maar een gezonde analyse kunnen maken over of een bepaalde investering het waard is."

Breukelman van Zonneplan ziet een zonnige toekomst voor thuisaccu’s die inspelen op de onbalanshandel. “Onze sterke verwachting is dat een verdere toename van het aantal decentrale energiebronnen, vooral zonnepanelen, zal leiden tot meer druk op het elektriciteitsnet en dus tot hogere vergoedingen om op landelijk niveau het net te ontlasten. We zijn overigens ook met netbeheerders in gesprek om, uiteraard tegen vergoeding, thuisaccu’s in te zetten om op lokaal niveau netcongestie te verhelpen.”

Klomp van Bliq is ook optimistisch: “Naarmate het energiesysteem meer gedecentraliseerd, geëlektrificeerd en gevarieerd wordt, groeit de noodzaak van het slim inzetten van thuisbatterijen op de energiemarkten. Met deze inzichten kan verwacht worden dat de rol van de thuisbatterij in het balanceren van het energienet en als financieel asset de komende jaren alleen maar zal toenemen.”

Remy de Ruysscher, specialist in duurzame energie-oplossingen, is een stuk sceptischer over het nuttig gebruik en het financiële rendement van een thuisaccu in de nabije toekomst: "Zonneplan specifiek legt risico's bij klant neer en profiteert aan twee kanten door hoge marges op onbalans markt en hun onbalans in hun PV-portfolio deze deels met thuisaccu kunnen weg werken. Het is dan in feite een financieel product, want de thuisaccu kan verder voor geen ander doel worden ingezet, zoals noodstroom. Ook zit er een koppeling met een abonnement bij. Zonneplan gebruikt een Solis-omvormer met eigen firmware daardoor is de thuisaccu volgens mij niet zomaar nergens anders voor te gebruiken*. Daarnaast denk ik dat dit de netcongestie ook niet ten goede komt, want onbalans is centraal en netcongestie is op wijkniveau. Netcongestie heeft dus ook directe invloed op de business case van een thuisaccu, want als je niet meer kunt terugleveren, dan verandert alles. Dat gaat komende jaren echt een pijnpunt worden, denk ik."

*Volgens Zonneplan is het contract ieder moment op te zeggen, waarna de accu wordt ingesteld op maximale zelfconsumptie

Tot slot

Toen we in januari 2022 het artikel 'Wanneer is een thuisaccu interessant' publiceerden, leken thuisaccu's nog te duur en de terugverdientijd langer dan de economische levensduur, zeker zolang de salderingsregeling nog volledig gold en een remmende factor was. In Vlaanderen was de situatie toen al wat anders. Later dat jaar volgde de invasie van Rusland in Oekraïne en gingen de energieprijzen meerdere keren over de kop. Dat gold - zeker op momenten dat er weinig energie van zonnepanelen en windmolens beschikbaar was - ook voor de elektriciteitsprijs, aangezien hij gekoppeld is aan de gasprijs. De enorm gestegen energierekeningen leidden dat jaar tot meer bewustwording over het spaarzaam omgaan met energie, en tot investeringen in isolatie en zonnepanelen. Tegelijkertijd bleven de prijzen van accucellen dalen; in 2023 dook de prijs ervan zelfs onder de 100 dollar per kWh. Daarnaast namen de fluctuaties in energieprijzen in 2022 en 2023 toe, wat vooral goed zichtbaar was bij dynamische energiecontracten. Op een en dezelfde dag kon de stroomprijs fluctueren van 60 eurocent per kWh tot negatief. Dat leidde tot een grotere behoefte aan het wegwerken van onbalans, en zo ontstond er een nieuw verdienmodel voor de thuisaccu: handelen op de day-ahead-, intraday- en onbalansmarkt. Dat biedt nieuw perspectief voor de investering in een thuisaccu, met of zonder salderingsregeling. Toch blijft het lastig om te voorspellen of deze situatie de komende jaren zal aanhouden door het groeiende aanbod van zonne- en windenergie, of dat er op een gegeven moment toch sprake zal zijn van een bepaalde mate van verzadiging.

Openingsfoto: SMA Storage Solutions